Wat zou de goedkoopste, snelste en meest effectieve manier zijn om de uitstoot van broeikasgassen (BKG) door energie-intensieve industrieën (staal, kunststoffen, cement en aluminium) te verminderen, die notoir "moeilijk te verminderen" zijn? Dit is een belangrijke vraag in de aanloop naar de COP30-klimaatconferentie van de Verenigde Naties in Belém (Brazilië), waar alle landen zullen debatteren over hun trajecten naar netto-nuluitstoot (of dat zouden moeten doen, volgens het Akkoord van Parijs). Het antwoord zou wel eens de Circulaire Economie kunnen zijn, zoals overtuigend wordt aangetoond in dit betrouwbare document dat de CosmoPolitieke Coöperatie heeft vertaald en in 7 talen deelt: Material Economics (2018) De Circulaire Economie. Een krachtige drivende kracht voor klimaatbeperking (oorspronkelijke taal: Engels).
Dit rapport onderzoekt hoe een meer circulaire economie kan bijdragen aan het terugdringen van de CO2-uitstoot. Het onderzoekt een breed scala aan mogelijkheden voor de vier grootste materialen in termen van uitstoot, namelijk staal, kunststoffen, aluminium en cement, en twee grote gebruikssegmenten voor deze materialen, personenauto's en gebouwen.
Een meer circulaire economie vermindert het verbruik van nieuwe grondstoffen door:
- beperking van de materiaalstromen: producten delen, producten kleiner maken;
- vertraging van de materiaalstromen door de economie: producten maken die langer meegaan, worden onderhouden, gerepareerd, hergebruikt en opnieuw vervaardigd;
- sluiten van de materiaalstromen: ervoor zorgen dat de materialen in afval worden gerecycled en hergebruikt met minimaal verlies aan prestaties en technische eigenschappen in nieuwe producten.
De belangrijkste conclusie is dat een meer circulaire economie kan leiden tot een forse vermindering van de uitstoot door de zware industrie: in een ambitieus scenario zou dat in de EU tegen 2050 maar liefst 296 miljoen ton CO2 per jaar kunnen zijn, op een totaal van 530 miljoen ton, en wereldwijd ongeveer 3,6 miljard ton per jaar. Door beter gebruik te maken van de materialen die al in de economie aanwezig zijn, kan de EU-industrie halverwege zijn op weg naar netto-nuluitstoot. Bovendien is dit vaak economisch aantrekkelijk. Initiatieven voor een meer circulaire economie verdienen daarom een centrale plaats in het klimaat- en industriebeleid van de EU.
Wat vonden we interessant in dit document?
Dit rapport was een mijlpaal in het klimaatbeleid van de Europese Unie en is zeven jaar na publicatie nog steeds volledig relevant. Het laat heel duidelijk zien en legt uit waarom de circulaire economie, dat wil zeggen alle maatregelen die gericht zijn op het verminderen van het verbruik van nieuwe grondstoffen in de economie, kan bijdragen aan de vermindering van de CO2-uitstoot van vier grote energie- en CO2-intensieve industrieën die deze grondstoffen produceren.
Daarnaast kwantificeert het rapport de vermindering van de CO2-uitstoot die kan voortvloeien uit een vermindering van het gebruik van nieuwe materialen. Deze vermindering is aanzienlijk, omdat de productie van nieuwe basis-metalen (staal, aluminium), -materialen (cement) of -chemicaliën (de monomeren die de voorlopers zijn van kunststoffen) een proces is dat inherent energie verbruikt en/of kooldioxide genereert (vanwege de fysische kenmerken van de onderliggende chemische reactie). Door het gebruik van basis-metalen, -materialen of -chemicaliën te vermijden of door nieuwe materialen te vervangen door gerecycleerde materialen, kan dus een aanzienlijke hoeveelheid CO2-uitstoot worden bespaard. Dit document was het eerste waarin deze exercitie werd uitgevoerd en de resultaten op het niveau van de Europese Unie werden geconsolideerd.
Het rapport rechtvaardigt dus volledig een ambitieus beleid voor de Circulaire Economie: de voordelen bestaan niet alleen uit besparingen op grondstoffen (waarvan sommige, zoals ijzererts, nog steeds in overvloed aanwezig zijn), maar ook uit de beperking van de klimaatverandering, en die voordelen zijn aanzienlijk. Na dit rapport was de Circulaire Economie niet langer een "nice to have"-beleid. Het werd een "must have"-beleid, een beleid dat absoluut noodzakelijk is om de netto-nuldoelstelling te bereiken. Het is dan ook een belangrijk beleid dat verdedigd moet worden tijdens de COP30-klimaatconferentie van de Verenigde Naties in Belém (Brazilië) in november 2025 - en daarna.
Wat is het in dit document waar we het niet mee eens zijn of wat we teleurstellend vinden?
Een belangrijk aspect van de Circulaire Economie dat in het rapport niet aan bod komt, zijn de economische besparingen die een dergelijk beleid met zich meebrengt in de investeringen die nodig zijn voor de decarbonisatie van de sectoren. Als de stromen van nieuwe basis-metalen, -materialen en -chemicaliën worden verminderd, kunnen de faciliteiten waar deze worden geproduceerd kleiner worden, evenals de kosten voor het decarboniseren van deze faciliteiten. Dit biedt ruimte voor verder onderzoek om deze besparingen te kwantificeren. Verrassend genoeg is deze kwantificering voor zover wij weten nog niet uitgevoerd.
